23-12-2004, 09:55 PM
Geachte heer of mevrouw,
Onlangs hebt u op het Taalunieversum een taalvraag gesteld. Hieronder vindt u het antwoord.
VRAAG
Geachte heer, mevrouw,
In een discussie met een paar mensen over de juiste formulering van een
zin die ik geconstrueerd had volgde weer een ander discussiepunt over een uitspraak die ik deed. Ik vroeg namelijk om 'gefundeerd bewijs' dat mijn zin fout was. Iemand reageerde daarop door te zeggen dat dat een pleonasme zou zijn, omdat bewijs altijd gefundeerd is. Mijn tegenwerping daarop was dat er ook ongefundeerd bewijs is (bijvoorbeeld empirisch of historisch bewijs), als dat niet door een wetenschappelijk onderzoek is bevestigd. Ik wil dus graag gefundeerd (taalkundig) bewijs dat mijn zin fout is.
De originele zin was trouwens: Humberto Tan vond het nodig om zonet de Oostenrijkse skiër Walchhofer als winnaar van de super-G (door hem uitgesproken als Super-GAY) te noemen. Ik zeg dat deze zin ongetwijfeld een stuk 'mooier' kan, maar dat hij taalkundig niet onjuist is. Er waren mensen die zeiden dat ik per se DE winnaar moest zeggen of hadden het over BEnoemen, terwijl ik vind dat een lidwoord niet per se hoeft en dat je een burgemeester benoemt en niet een winnaar (ook al kan een burgemeester best de winnaar zijn van een verkiezing) en dat je naast een winnaar ook wel iemand verliezer kunt noemen of deelnemer of toeschouwer.
Alvast bedankt voor de reactie,
Met vriendelijke groet,
Gerben Zonderland
ANTWOORD
'Gefundeerd bewijs' is meestal geen pleonasme; de toevoeging 'gefundeerd' laat alle bewijzen erbuiten die niet te controleren zijn.
TOELICHTING
'Bewijs' heeft de volgende drie woordenboekdefinities:
- feit of redenering waaruit de juistheid van een bewering onweerlegbaar blijkt;
- blijk waaruit men het bestaan of de juistheid van iets kan opmaken;
- stuk waarin iets als waar gesteld wordt.
De eerste betekenis lijkt objectief te zijn, maar wordt in veel gevallen subjectief gebruikt. Dat blijkt wel uit de voorbeelden die Van Dale Hedendaags Nederlands (2002) erbij geeft: 'afdoend bewijs', 'overtuigend bewijs', 'bewijs door vermoedens', 'voldoende bewijs'. Het woord 'bewijs' kent dus allerlei gradaties in waarde en sterkte.
Ook de derde betekenis laat versterking of verzwakking van het woord 'bewijs' toe: 'een onbetrouwbaar bewijs', 'een vervalst bewijs', 'een verouderd bewijs'. En soms kunnen stukken als bewijs worden aangevoerd, terwijl ze inhoudelijk niets bewijzen: dan zijn ze 'ongefundeerd bewijs'. 'Gefundeerd bewijs' kan dus ook - bewijs dat, als het in twijfel wordt getrokken, op een bepaalde manier gestaafd kan worden.
Wat uw situatie betreft: als u gewoon om 'bewijs' had gevraagd, had iemand misschien het volgende argument zelf als 'bewijs' beschouwd: 'Ik zou die zin nooit zo formuleren, dus jouw zin is fout.' Dat is voor die persoon misschien een bevestiging van de juistheid van zijn eigen standpunt, maar zo'n uitspraak is ongefundeerd want uitsluitend op het eigen gevoel gebaseerd. Door om 'gefundeerd bewijs' te vragen vermijdt u dit soort oordelen en wilt u dat uw 'tegenstanders' hun oordeel onderbouwen aan de hand van bijvoorbeeld gezaghebbende taalboeken.
In dit concrete geval hebt u er wijs aan gedaan om 'gefundeerd bewijs'
te vragen van de bewering dat uw zin fout zou zijn en niet om zelf te bewijzen dat de zin juist is. Dat laatste is namelijk niet zo makkelijk te verwoorden, maar dat de zin fout zou zijn, valt inderdaad niet te bewijzen.
Met vriendelijke groet,
Namens het Taalunieversum,
Wouter van Wingerden
--
'Taaladvies' van het Taalunieversum is een samenwerkingsverband tussen
de Nederlandse Taalunie, de Taaltelefoon en het Genootschap Onze Taal.
Onlangs hebt u op het Taalunieversum een taalvraag gesteld. Hieronder vindt u het antwoord.
VRAAG
Geachte heer, mevrouw,
In een discussie met een paar mensen over de juiste formulering van een
zin die ik geconstrueerd had volgde weer een ander discussiepunt over een uitspraak die ik deed. Ik vroeg namelijk om 'gefundeerd bewijs' dat mijn zin fout was. Iemand reageerde daarop door te zeggen dat dat een pleonasme zou zijn, omdat bewijs altijd gefundeerd is. Mijn tegenwerping daarop was dat er ook ongefundeerd bewijs is (bijvoorbeeld empirisch of historisch bewijs), als dat niet door een wetenschappelijk onderzoek is bevestigd. Ik wil dus graag gefundeerd (taalkundig) bewijs dat mijn zin fout is.
De originele zin was trouwens: Humberto Tan vond het nodig om zonet de Oostenrijkse skiër Walchhofer als winnaar van de super-G (door hem uitgesproken als Super-GAY) te noemen. Ik zeg dat deze zin ongetwijfeld een stuk 'mooier' kan, maar dat hij taalkundig niet onjuist is. Er waren mensen die zeiden dat ik per se DE winnaar moest zeggen of hadden het over BEnoemen, terwijl ik vind dat een lidwoord niet per se hoeft en dat je een burgemeester benoemt en niet een winnaar (ook al kan een burgemeester best de winnaar zijn van een verkiezing) en dat je naast een winnaar ook wel iemand verliezer kunt noemen of deelnemer of toeschouwer.
Alvast bedankt voor de reactie,
Met vriendelijke groet,
Gerben Zonderland
ANTWOORD
'Gefundeerd bewijs' is meestal geen pleonasme; de toevoeging 'gefundeerd' laat alle bewijzen erbuiten die niet te controleren zijn.
TOELICHTING
'Bewijs' heeft de volgende drie woordenboekdefinities:
- feit of redenering waaruit de juistheid van een bewering onweerlegbaar blijkt;
- blijk waaruit men het bestaan of de juistheid van iets kan opmaken;
- stuk waarin iets als waar gesteld wordt.
De eerste betekenis lijkt objectief te zijn, maar wordt in veel gevallen subjectief gebruikt. Dat blijkt wel uit de voorbeelden die Van Dale Hedendaags Nederlands (2002) erbij geeft: 'afdoend bewijs', 'overtuigend bewijs', 'bewijs door vermoedens', 'voldoende bewijs'. Het woord 'bewijs' kent dus allerlei gradaties in waarde en sterkte.
Ook de derde betekenis laat versterking of verzwakking van het woord 'bewijs' toe: 'een onbetrouwbaar bewijs', 'een vervalst bewijs', 'een verouderd bewijs'. En soms kunnen stukken als bewijs worden aangevoerd, terwijl ze inhoudelijk niets bewijzen: dan zijn ze 'ongefundeerd bewijs'. 'Gefundeerd bewijs' kan dus ook - bewijs dat, als het in twijfel wordt getrokken, op een bepaalde manier gestaafd kan worden.
Wat uw situatie betreft: als u gewoon om 'bewijs' had gevraagd, had iemand misschien het volgende argument zelf als 'bewijs' beschouwd: 'Ik zou die zin nooit zo formuleren, dus jouw zin is fout.' Dat is voor die persoon misschien een bevestiging van de juistheid van zijn eigen standpunt, maar zo'n uitspraak is ongefundeerd want uitsluitend op het eigen gevoel gebaseerd. Door om 'gefundeerd bewijs' te vragen vermijdt u dit soort oordelen en wilt u dat uw 'tegenstanders' hun oordeel onderbouwen aan de hand van bijvoorbeeld gezaghebbende taalboeken.
In dit concrete geval hebt u er wijs aan gedaan om 'gefundeerd bewijs'
te vragen van de bewering dat uw zin fout zou zijn en niet om zelf te bewijzen dat de zin juist is. Dat laatste is namelijk niet zo makkelijk te verwoorden, maar dat de zin fout zou zijn, valt inderdaad niet te bewijzen.
Met vriendelijke groet,
Namens het Taalunieversum,
Wouter van Wingerden
--
'Taaladvies' van het Taalunieversum is een samenwerkingsverband tussen
de Nederlandse Taalunie, de Taaltelefoon en het Genootschap Onze Taal.
She was only the Gardener's daughter, but boy! What a melons!